Modderhandjes kunnen het aantal astmapatiënten helpen verminderen

Op de kinderopvang of thuis hoor je het dagelijks: “Niet in de modder!” of “Handjes wassen!” Maar stel je eens voor dat we die reflex een beetje loslaten. Wat als we kinderen juist aanmoedigen om lekker te wroeten in de aarde, modderige vingers te krijgen en tussen de bomen te rennen? In Finland hebben ze precies dat gedaan, en met indrukwekkende resultaten.

Sinds 2008 laten ze daar kinderen bewust meer in de natuur spelen, en dat heeft geleid tot een daling van astmapatiënten. Waar in Nederland het aantal astmapatiënten blijft stijgen, van 400.000 mensen in 2000 naar bijna 600.000 nu, zagen ze in Finland het tegenovergestelde gebeuren. In Finland daalde tussen 2008 en 2018 het aantal bezoekers aan de eerste hulp met astma met 62 procent. Kinderen die dagelijks in aanraking komen met schimmels, bacteriën en andere micro-organismen uit de natuur hebben de kans om een sterker immuunsysteem op te bouwen.

De kracht van natuur op het immuunsysteem

In Finland hebben kinderdagverblijven hun buitenruimtes groener gemaakt. Waar eerst tegels en grind lagen, kwamen gras, struiken en minibosjes. Kinderen mochten niet alleen spelen in de aarde, maar ook kleine plantjes verzorgen. De resultaten? Binnen een maand hadden de kinderen een sterker immuunsysteem. Onderzoekers zagen een duidelijke toename van belangrijke immuuncellen in hun bloed en ontdekten dat hun darmflora gezonder werd. Hun lichaam leerde om te gaan met allerlei bacteriën en schimmels. Dit is iets wat kinderen in een versteende stadse omgeving veel minder meekrijgen.

Deze bevindingen sluiten aan bij de ‘biodiversiteitshypothese’: het idee dat een omgeving met veel verschillende micro-organismen het immuunsysteem traint en beschermt tegen allergieën en auto-immuunziekten. In Nederland zien we juist het tegenovergestelde gebeuren. Nu zien we dat de natuurlijke afweer van veel mensen verzwakt vanwege de verstedelijking en gebrek aan groen.

Belangrijk om hierbij te vermelden is dat de biodiversiteitshypothese suggereert dat blootstelling aan diverse micro-organismen het immuunsysteem kan helpen ontwikkelen. Maar dat betekent niet automatisch dat minder hygiëne of vaker vies worden astma voorkomt. Astma heeft namelijk een sterke allergische component en wordt vaak juist verergerd door bepaalde omgevingsfactoren. De invloed van microben op het immuunsysteem is complex en verschilt per individu.

Een natuurlijke weerstand opbouwen

De Finse onderzoekers vergeleken kinderen uit verschillende soorten kinderdagverblijven. Sommigen speelden vooral op betegelde speelplaatsen, anderen gingen dagelijks de natuur in, en een derde groep kreeg een nieuw ingerichte groene speelplaats. De kinderen die regelmatig buiten in het groen speelden, ontwikkelden een diversere huid– en darmflora – een teken van een sterk en gezond immuunsysteem. Belangrijk om hier wel bij te benoemen is dat hygiëne wel heel belangrijk blijft. Een evenwicht tussen blootstelling en bescherming is cruciaal voor een goed functionerend immuunsysteem.

En het blijft niet alleen bij fysieke voordelen. Buiten spelen, vooral in de natuur, helpt ook bij de mentale gezondheid en de ontwikkeling van motorische vaardigheden. Kinderen die vaker in het groen spelen ontwikkelen vaak een grotere verbondenheid met de natuur. Dit laatste is cruciaal, want kinderen die zich verbonden voelen met de natuur, gaan er later als volwassenen zorgvuldiger mee om.

Wat kunnen wij doen?

Niet iedereen heeft dagelijks toegang tot een bos of een boerderij, maar kleine aanpassingen kunnen al een wereld van verschil maken. Minder tegels, meer gras. Meer bomen en struiken op speelplaatsen. Laat kinderen hun schoenen aanhouden binnen zodat microben mee naar binnen komen. Moedig ouders aan om hun kinderen lekker in plassen te laten stampen, door de aarde te laten graven en hun handen vuil te laten worden.

Onderzoeker Aki Sinkkonen zegt het treffend: “Het zou het beste zijn als alle kinderen in plassen konden spelen en in organische grond konden graven.” Als pedagogisch medewerkers en kinderopvangprofessionals kunnen wij hierin een sleutelrol spelen. We kunnen een omgeving creëren waarin kinderen niet bang hoeven te zijn om vies te worden, maar juist gestimuleerd worden om de wereld om hen heen te ontdekken.

Dus de volgende keer dat je een kind enthousiast ziet spelen in de modder, laat het dan lekker gaan. Misschien bouwen ze niet alleen een zandkasteel, maar ook een sterker immuunsysteem.